Najstarsze inwentarze kulturowe z Jaskini Biśnik w kontekście nowych datowań
The oldest cultural inventories from the Biśnik Cave in the context of new dating
Andrzej Wiśniewski1, Maciej T. Krajcarz2, Piotr Moska3, Magdalena Sudoł-Procyk4, Krzysztof Cyrek4
1Instytut Archeologii, Uniwersytet Wrocławski, ul. Szewska 48, 50-139 Wrocław, e-mail: andrzej.wisniewski@uwr.edu.pl
2Instytut Nauk Geologicznych, Polska Akademia Nauk, ul. Twarda 51/55, 00-818 Warszawa,
e-mail: mkrajcarz@twarda.pan.pl
3Zakład Geochronologii i Badań Izotopowych Środowiska, Instytut Fizyki, Politechnika Śląska,
ul. Konarskiego 22B/216, 44-100 Gliwice, e-mail: Piotr.Moska@polsl.pl
4Instytut Archeologii, Uniwersytet im. Mikołaja Kopernika w Toruniu, ul. Szosa Bydgoska 44/48, 87-100 Toruń,
e-mail: sudol@umk.pl, paleo@umk.pl
Jaskinia Biśnik położona jest na zachodnim zboczu Doliny Wodącej, w obrębie Pasma
Smoleńsko–Niegowonickiego, w środkowej części Wyżyny Krakowsko–Częstochowskiej. Badania
prowadzone od początku lat 90-tych XX wieku ujawniły miąższy pakiet osadów, w kilku zaledwie
miejscach osiągając skalne dno jaskini. Wyróżniono 35 jednostek stratygraficznych (Krajcarz i in. 2014)
oraz 19 środkowopaleolitycznych poziomów kulturowych (Cyrek i in. 2010, 2014).
Najstarsze inwentarze krzemienne łączone są z okresem środkowego plejstocenu. Ich wiek był
wielokrotnie dyskutowany w literaturze, podobnie jak chronologia warstw określona za pomocą
datowań luminescencyjnych (TL, OSL) osadów i przepalonych artefaktów, datowania uranowotorowego
(U/Th) kości kopalnych, oraz biostratygrafii (np. Cyrek 2013, Cyrek i in. 2014, Krajcarz i in.
2014), i wciąż są przedmiotem badań (Cyrek 2021). Niejednoznaczne wyniki tych datowań skłoniły
autorów do ich rewizji. W latach 2021-2022, w ramach grantu finansowanego przez Narodowe Centrum Nauki
(nr 2020/39/B/HS3/02277), w celu poznania chronologii wczesnej fazy paleolitu środkowego w Europie
środkowej zostały pobrane próbki osadów do datowania metodą OSL oraz do analiz
mikromorfologicznych. Z uwagi na środkowoplejstoceński wiek sedymentów zdecydowano się
zastosować metodę post-IR IRSL (pIRIR) opartą na analizie sygnału skaleni potasowych.
Na podstawie pierwszej serii prób pobranych w 2021 roku wykazano korelację wyrobów
krzemiennych pochodzących z warstw 18 i 19 z okresami stadiów izotopowych MIS 6 oraz MIS 7
(wskazując na wiek od ok. 270 do 150 tys. lat) (Krajcarz i in. 2022). Aktualnie prowadzone są analizy
nad drugą serią prób, pobranych w 2022 roku, pochodzących ze starszych osadów (warstwy 19, 19a,
19bc, 19d).
Literatura
Cyrek K. 2013. Jaskinia Biśnik. Wczesny środkowy paleolit. Toruń.
Cyrek K. 2021. The oldest phases of the Levallois method and the beginnings of the Middle Palaeolithic at the
northern foreland of the Carpathians. Quaternary International, 595: 12-29.
Cyrek K., Socha P., Stefaniak K., Madeyska M., Mirosław-Grabowska J., Sudoł M., Czyżewski Ł. 2010.
Palaeolithic of Biśnik Cave (Southern Poland) within the environmental background. Quaternary
International, 220: 5-30.
Cyrek K., Sudoł M., Czyżewski Ł., Osipowicz G., Grelowska M. 2014. Middle Palaeolithic cultural levels from
Middle and Late Pleistocene sediments of Biśnik Cave, Poland. Quaternary International, 326–327: 20–
63.
Krajcarz M.T., Bosák P., Šlechta S., Pruner P., Komar M., Dresler J., Madeyska T. 2014. Sediments of Biśnik
Cave (Poland): Lithology and stratigraphy of the Middle Palaeolithic site. Quaternary International, 326-
327: 6-19.
Krajcarz M.T., Sudoł-Procyk M., Cyrek K., Moska P., Wiśniewski A. 2022. New data on chronology of the early
Middle Palaeolithic from Biśnik Cave, Poland. Hugo Obermaier Society for Quaternary Research and
Archaeology of the Stone Age, 63rd Annual Meeting in Berlin, April 19th – April 23rd 2022, Berlin, ss.
50-52.
