Summer School 2024

Lower and Middle Palaeolithic of Polish Jura and neighborhoods

30.07.24

Szkołę letnią zainicjowaliśmy w sercu Ojcowa kierując najpierw kroki ku Bramie Krakowskiej, a następnie Jaskinii Ciemnej. Naszym przewodnikiem był dr Damian Stefański (Harry) z Muzeum Archeologicznego w Krakowie, który jest częścią zespołu eksplorującego od lat Jaskinię Ciemną. Po przedstawieniu historii badań zwiedziliśmy komorę główną. Mieliśmy niepowtarzalną okazję, aby obejrzeć nawarstwienia jaskiniowe zachowane w profilach wykopu archeologicznego.

Następnie udzliśmy się do miejscoscowości Wierzchowie, gdzie znajduje się Jaskinia Mamutowa. Tu także zaprezentowano nam skróconą historię najdłużej trwających prac wykopaliskowych w Polsce, zapoczątkowanych przez hrabiego Jana Zawiszę w XIX wieku. Przed trzema laty rozpoczęto nowy projekt poszukiwań w rejonie tarasu jaskiniowego. Dr Stefański zaprezentował nam nawarstwienia współczesnego wykopu dzieląc się informacjami na temat nowych odkryć. Przy okazji zaprezentował nam repliki kościanych ozdób i broni znalezionych podczas dziewiętnastowiecznych prac wykopaliskowych.

Wracając do Ojcowa zajrzeliśmy do Jaskini Maszyckiej, będącej także jednym z najwcześniej rozpoznanych obiektów jaskiniowych. Badania tej niewielkiej pieczary rozpoczął w latach osiemdziesiątych 19 stulecia Gotfryd Ossowski.

W bazie, którą stanowił Zajazd Podzamcze, przeprowadziliśmy lekcję łupania krzemienia, którą prowadził Witold Migal, znany rekonstruktor technik i metod kamieniarskich z Państwowego Muzeum Archeologicznego w Warszawie. Celem była prezentacja dwóch kierunków łupania: redukcji rdzenia oraz produkcji narzędzi. W trakcie lekcji wykorzystano ponad 30 kg krzemienia czekoladowego i jurajskiego.

31.07.24

Odwiedziliśmy Jaskinię Raj. Oprócz unikalnej szaty, na którą składają się tysiące kalcytowych struktur, naszą uwagę przykuły dwa nowe sondaże wykonane przez archeologów z Uniwersytetu Warszawskiego pod wodzą Małgorzaty Kot. Odsłoniły one stratygrafię miejsc poznanych już w latach 60-tych 20 wieku. Pozwoliły pobrać szereg nowych próbek, które uściślą zapewne wcześniejsze obserwacje, które wskazywały na obecność dwóch środkowopaleolitycznych poziomów w jaskini oraz zasłony zbudowanej z poroży reniferów.

Kolejnym punktem naszej wyprawy były słynne Krzemionki z reliktami kopalni krzemienia pasiastego funkcjonującymi w neolicie, szczególnie podczas rozwoju kultury pucharów lejkowatych. Po całym obiekcie prezentując historię jego odkrycia i rozpoznania oprowadziła nas pani Paulina. Nowy pawilon oraz wycieczka „pod ziemią” (ok. 9-7 m poniżej gruntu) pozostawiły niezapomniane wrażenie.  Zwiedzający mieli możliwość poznania produktów końcowych w postaci czworościennych siekier oraz całego szlaku pozyskiwania i wstępnego przygotowania surowca krzemiennego.

01.08.24

Mimo deszczowej pogody udaliśmy się do jednego z najważniejszych miejsc badań stanowisk paleolitycznych w Polsce, jakim pozostają Piekary w Krakowie. Tutaj wspięliśmy się wzniesienie zwane Okrążek skąd roztacza się widok na dolinę Wisły i znajdujący się po drugiej stronie doliny – klasztor benedyktyński w Tyńcu. Zwiedzający zapoznali się z długą i niezwykle złożoną historią badań tego kompleksu, który zawiera ślady datowane od wczesnej fazy paleolitu środkowego po późną fazę paleolitu górnego.

Następnie zwiedziliśmy stanowisko Kraków Spadzista słynące z ogromnej liczby szczątków kostnych należących do mamuta oraz licznych archeologicznych pozostałości powiązanych przede wszystkim z późnym grawetienem (ok. 27 tys.lat BP).

Wiedzę na temat tego i innych stanowisk rejonu Krakowa mogliśmy utrwalić dzięki odwiedzinom Muzeum Archeologicznego w Krakowie. Ponownie naszym przewodnikiem stał się Damian Stefański.

02.08.24

Jak pokazały to intensywne prace kilku zespołów naukowców, północna część Jury zawiera równie interesujące pozostałości pobytu ludzi datowanych od późnej fazy plejstocenu środkowego. Do sztandarowych przykładów należy Jaskinia Biśnik w dolinie rzeki Wodąca, której sekwencja pobytu ludzi w plejstocenie jest obecnie najdłuższa w Europie Środkowej. Z historią i obecnym stanem badań tego wyjątkowego stanowiska zapoznała nas wieloletnia koordynatorka badań, dr Magdalena Sudoł-Procyk. Co więcej, zaprezentowała wybrane artefakty środkowopaleolityczne.

Kolejną część dnia zarezerwowaliśmy dla Jaskinii Stajni koło Mirowa. Ten niewielki obiekt (23 m długości) dzięki wytrwałym pracom prowadzonym przed laty przez M. Urbanowskiego i jego zespołu dostarczył nieoczekiwanych odkryć, który na trwale zmieniły historię paleolitu środkowego oraz początków paleolitu górnego w Polsce pokazując, jak cenne pozostałości kryć może północna część Jury.

03.08.24

Ostatni dzień poświęcony został obszarowi położonemu w obszarze karpackim. Zwiedziliśmy otoczenie Jaskini w Obłazowej wraz z przełomem rzeki Białki. Pogoda pokrzyżowała nam plany zapoznania się z wychodnią radiolarytu, z którego wykonano większość znalezionych w jaskini artefaktów. Nie one jednak rozsławiły to miejsce lecz szczątki ludzi współczesnych anatomicznie odkryte w kontekście zdobionych przedmiotów oraz obiektu wykonanego z siekacza mamuta, zwanego „bumerangiem’. Znaleziska te powiązane są z kulturą górnego paleolitu.